विश्व रेबिज दिवस २०२४, सेप्टेम्बर २८ मा, “ब्रेकिंग रेबिज बाउन्ड्री“ मा केन्द्रित छ । विषयवस्तुले रोग व्यवस्थापनमा अवरोधहरू पार गर्न, क्रस-सेक्टर सहयोगलाई बढावा दिन, नवाचारलाई बढावा दिन, र २०३० सम्ममा रेबिज उन्मूलन गर्न जनचेतना बढाउन प्रोत्साहित गर्दछ।
विश्व रेबिज दिवस हरेक वर्ष सेप्टेम्बर २८ मा विश्वभरका सरोकारवालाहरूलाई विश्वको सबैभन्दा घातक संक्रामक रोग बारे सचेतना जगाउन र यसको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि प्रयासहरूलाई बढावा दिन मनाइन्छ। विश्व रेविज दिवसको उद्देश्य रेबिज रोकथाम, मानव र जनावरहरूमा यसको प्रभाव, यसलाई कसरी चाँडो रोक्न सकिन्छ र विश्वभर यसको स्रोत कसरी हटाउने भन्ने बारे जनचेतना जगाउनु हो ।
सेप्टेम्बर २८ लाई पहिलो रेबिज भ्याक्सिन विकास गर्ने फ्रान्सेली रसायनशास्त्री र माइक्रोबायोलोजिस्ट लुइस पाश्चरको पुण्यतिथिको रूपमा मनाइन्छ।पहिलो विश्व रेबिज दिवस २००७ मा दुई संस्थापक साझेदारहरू द्वारा मनाइएको थियोः रेबिज नियन्त्रण संगठन रोग नियन्त्रण र रोकथाम केन्द्र, एटलान्टा ।
रेबिज एक जुनोटिक भाइरल रोग हो जुन खोप द्वारा रोकथाम गरिन्छ यो एक पागल जनावर (कुकुर, बिरालो, बाँदर, आदि) को ¥याल मा उपस्थित एक राइबोन्यूक्लिकएसिड भाइरसको कारण हुन्छ रेबिज संक्रमित जनावरको टोकाइबाट फैलिएको छ र जनावरको लारको साथमा यो भाइरस घाउमा प्रवेश गर्दा नैदानिक लक्षणहरू देखा पर्दा लगभग १००% घातक हुन्छ। ९९% केसहरूमा रेबिज भाइरसको संक्रमणको लागि घरेलु कुकुरहरू चार दिनदेखि दुई हप्ताको बीचमा हुन्छन्, इन्क्युबेशन अवधि फरक हुन्छ तर १ हप्तामा फरक हुन सक्छ १ वर्ष, विरलै लामो ।
रेबिज घातक तर रोकथाम गर्न सकिन्छ। यो भ्याक्सिनबाट रोक्न सकिने भाइरल रोग हो जुन धेरै देशहरूमा प्रचलित छ र कुकुरहरू मानव रेबिजको मृत्युको प्राथमिक स्रोत हुन्। पागल जनावरको टोकाइ वा खरोंच ले रेबिज भाइरसको संक्रमण हुन सक्छ जसले गर्दा स्नायुमा क्षति पुग्छ जुन उपचार नगरेमा घातक हुन सक्छ! रेबिजको खोप सम्पर्कमा आएपछि तुरुन्तै दिइयो भने यो रोगबाट बच्न सकिन्छ।
विश्व रेबिज दिवस २०२४ थीम
रेबिजः हामीले निर्मुल पार्नै पर्ने रोग ! रेबिज उन्मूलन लक्ष्यः विश्व रेबिज दिवस २०२४, सेप्टेम्बर २८ मा, “रेबिजको सीमा तोड्ने“ मा केन्द्रित छ । यस विषयले रोग व्यवस्थापनका बाधाहरू पार गर्न, अन्तर–क्षेत्रीय सहयोगलाई बढावा दिन, नवप्रवर्तनलाई बढावा दिन र द्दण्घण् सम्ममा रेबिज उन्मूलन गर्न जनचेतना जगाउन प्रोत्साहित गर्दछ।रेबिज नियन्त्रण कार्यक्रम र घटनाहरूमा भाग लिएर विश्वव्यापी प्रयासमा सामेल हुनुहोस् र तपाईंको समुदायमा रेबिज शिक्षा फैलाउनुहोस्, यो वर्ष १८ औं विश्व रेबिज दिवस, जसले वातावरण, मानव र जनावरहरू बीचको सम्बन्धलाई जोड दिन्छ ।
यस कार्यक्रमको उद्देश्य मानव र घरपालुवा जनावरहरूमा रेबिजलाई कसरी हटाउन सकिन्छ भन्ने बारे जानकारी गराउनु हो, उदाहरणका लागि रेबिजको खोप लगाएर संसारभरका जनावरहरू र ९९ प्रतिशत भन्दा बढी प्रभावित हुन्छन् । विश्व रेबिज दिवसको इतिहासः यो दिन २००७देखि हरेक वर्ष सेप्टेम्बर २८ मा मनाइन्छ । यस दिन महान वैज्ञानिक लुई पाश्चरको पुण्यतिथि पनि मनाइन्छ । उहाँ फ्रान्सेली रसायनशास्त्री र माइक्रोबायोलोजिस्ट हुनुहुन्थ्यो र उहाँले पहिलो रेबिज खोपको परिचय दिनुभयो।
रेबिज एक गम्भीर भाइरल संक्रमण हो जुन रैबडोवायरस परिवारसँग सम्बन्धित छ र यो रोग संक्रमित व्यक्ति वा जनावरलाई टोक्दा वा चिथोरदा र्याल मार्फत हुन्छ । यसले स्नायु प्रणालीलाई असर गर्छ, त्यसैले यसलाई प्रारम्भिक चरणमा रेबिजका लक्षणहरू अस्पष्ट हुन्छन्, तर अन्ततः रोगीको श्वासप्रश्वास, जठरांत्र र केन्द्रीय स्नायु प्रणालीलाई असर गर्छ ।
रेबिज निम्त्याउने र मानिसहरूलाई संक्रमित गर्ने जनावरहरू मध्ये ?
घरपालुवा जनावर र खेत जनावरहरू: कुकुर, फेरेट, बिरालो, गाई, बाख्रा, घोडा ।
वन्यजन्तुः चमेरो, बीभर, कोयोट्स, फक्स, बाँदर, र्याकुन, ब्याट, बीभर, वुडचक्स ।
रेबिज भ्याक्सिन मारिएका रेबिज भाइरसबाट बनाइन्छ, जसले रोग निम्त्याउन सक्दैन। रेबिजको खोप मानिसलाई दुई किसिमले दिइन्छ। पहिलो एक निवारक खोप (संक्रमण बिना), र दोस्रो एक पोस्ट–सम्पर्क खोप हो।
निवारक खोपको साथ रेबिज रोक्न रणनीतिहरूः
पशु ह्यान्डलरहरू, पशु चिकित्सकहरू, रेबिज प्रयोगशाला कामदारहरू, रेबिज जीवविज्ञान उत्पादन कार्यकर्ताहरू, र स्पेलङ्करहरू प्रायः रेबिज एक्सपोजरको उच्च जोखिममा हुन्छन्। नतिजाको रूपमा, रेबिजको लागि इन्क्युबेशन अवधि केही दिनदेखि धेरै वर्षसम्म हुन सक्छ, जसमा रेबिजका लक्षणहरू देखा पर्नुभन्दा पहिले ज्ञ देखि घ महिनासम्म हुन्छ रेबिज सामान्य भएको क्षेत्रका जनावरहरूको सम्पर्कमा आउन सक्नेहरूलाई पनि खोप लगाउनु पर्छः बच्चाहरूलाई समयमै रेबिज खोप लगाउने र उनीहरूलाई आवारा वा जंगली जनावरहरूको सम्पर्कमा आउनबाट रोक्न सम्पर्क बेवास्ता गर्ने बारे रेबिज रोकथाम मा एक महत्वपूर्ण कदम हो।
रेबिज प्रि–एक्सपोजर भ्याक्सिनेशनमा निम्न क्रममा दिइने तीन डोजहरू हुन्छन्ः
खुराक १: उपयुक्त रूपमा
खुराक २: १ दिन पछि खुराक ७
खुराक ३: २१ दिन वा खुराक २८ पछि १ दिन
बूस्टर डोजहरू र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताको लागि आवधिक परीक्षणहरू प्रयोगशालाका कर्मचारीहरू र नियमित रूपमा रेबिज भाइरसको सम्पर्कमा रहेका अरूहरूका लागि अत्यधिक सिफारिस गरिन्छ, र आवश्यकता अनुसार बूस्टर डोजहरू दिनुपर्छ ।
एक्सपोजर पछि खोप
यदि जनावरले टोकेको छ वा रेबिज भाइरसको सम्पर्कमा आएको छ भने, तपाईंले घाउ सफा गर्नुपर्छ र तुरुन्तै चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ। डाक्टरले तपाईंलाई रेबिज खोप आवश्यक छ कि छैन भनेर निर्धारण गर्नेछ। मानिसमा हुने रेबिजः यस रोगबाट संक्रमित व्यक्तिलाई रेबिज भ्याक्सिनको चार डोज दिइन्छ। एक डोज तुरुन्तै दिइन्छ, त्यसपछि तेस्रो, सातौं र चौधौं दिनमा थप तीन डोज दिइन्छ। रेबिज भ्याक्सिनको दुई डोज भ्याक्सिन लगाइएको व्यक्तिलाई दिइन्छ जुन भाइरसको सम्पर्कमा आएको छ। एउटा तुरुन्तै र अर्को तेस्रो दिन । त्यसैले रेबिज संक्रमणको उच्च जोखिममा रहेका व्यक्तिहरूले यस रोगबाट बच्न रेबिजको खोप लगाउनुपर्छ। तपाईंको घरपालुवा जनावरलाई रेबिज विरुद्धको खोप लगाउनु पनि महत्त्वपूर्ण छ। चिकित्सा सावधानीहरू लिनुहोस् यदि जनावरले तपाईंलाई टोक्यो भने, तुरुन्तै टीकाकृत हुनु पर्छ । कुकुर को टोकाई बाट हुने रेबिजबाट हुने मानव मृत्युदरलाई सन् २०३० सम्ममा शून्यमा झार्ने लक्ष्य राखिएको छ ।
सिद्धान्तः
रोकथामः पहुँच, किफायती, र आवश्यक पर्ने सबैको लागि एक्सपोजर प्रोफिलैक्सिसको उपलब्धता सुधार गर्न लागत–प्रभावी सार्वजनिक स्वास्थ्य हस्तक्षेप प्रविधिहरू प्रस्तुत गर्दै । प्रचारः सञ्चार, जागरूकता, शिक्षा र परिचालन अनुसन्धान मार्फत रेबिजको बुझाइ सुधार गर्न । साझेदारीः समुदाय, शहरी र ग्रामीण नागरिक समाज, सरकार, निजी क्षेत्र र अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारीसँग रेबिज विरुद्धको अभियानको लागि समन्वयात्मक सहयोग प्रदान गर्नुहो । विश्व रेविज दिवसले रेबिज एक भयानक रोग हो र यसको रोकथामका साथै सचेतनाले यसलाई पूर्णरुपमा नियन्त्रण गर्न निकै ठूलो योगदान पु¥याउन सक्छ भन्ने स्मरण गराउँछ । रेबिज बारे सचेतना फैलाउनुहोस्, रेबिज अन्त्य गर्नुहोस् र जीवन बचाउनुहोस् !
