सहिष्णुता किन चाहिन्छ? अन्तर्राष्ट्रिय सहिष्णुता दिवस विशेष

अरूका विचार, विश्वास र व्यवहार हाम्रा भन्दा फरक हुन सक्छन्। ती फरक विचारलाई पनि धैर्यतापूर्वक, सकारात्मक रूपमा स्वीकार गर्ने क्षमता नै सहिष्णुता हो।
विश्वव्यापी मानवअधिकारका अनुसार प्रत्येक व्यक्तिलाई आफ्नो विचार, विश्वास र भावना राख्ने स्वतन्त्रता छ, चाहे त्यो हामीलाई मन परोस् वा नपरोस्।

सहिष्णुता किन महत्वपूर्ण छ ?

सहिष्णु व्यक्तिले

• फरक संस्कृति,
• फरक धर्म,
• फरक जातीयता,
• फरक दृष्टिकोण
  बुझ्न, सुन्न र आवश्यक परे सिक्न पनि चाहन्छ।
  यसकारण सहिष्णुता बन्द मानसिकता को ठीक विपरीत हो।

धार्मिक वा दार्शनिक दृष्टिले सहिष्णुता

पुराण, कुरान वा बाइबल—सबैले मानवलाई सत्य, भलाइ र अनुशासनतिर लाग्न प्रेरित गर्छन्।
त्यसैले फरक–फरक धर्मका अनुयायीहरूका विचारलाई विशाल हृदयले स्वीकार गर्नु नै सहिष्णुताको मूल भावना हो।

समाजवादी–समावेशी दृष्टिले सहिष्णुता

भौगोलिक विविधतामा भरिएको संसारमा सहिष्णुता सामाजिक स्नेहक जस्तै हो।
यसले हाम्लाई शान्तिपूर्ण र उत्पादनशील रूपमा सँगै बस्न सक्षम बनाउँछ।
यही कारणले सहिष्णुता बहुलवादी समाजको आधार मानिन्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय सहिष्णुता दिवस कसरी मनाउने ?

संयुक्त राष्ट्रसंघले स्थापित गरेको अन्तर्राष्ट्रिय सहिष्णुता दिवस (नोभेम्बर १६)
कुनै पार्टीको कार्यक्रम होइन।
यो शिक्षा, आत्मचिन्तन र व्यवहार परिवर्तन को दिन हो।

सबैभन्दा राम्रो तरिका भनेको सहिष्णुतालाई अभ्यासमा उतार्नु हो।

पूर्वाग्रह हटाउन के गर्ने ?

हामी नेपालीले धेरै विषयमा आफूलाई अत्यन्तै जानकार ठान्छौं।
तर बुझाइलाई अत्यधिक सामान्य बनाउनु खतरनाक हो।
त्यसैले विशिष्टीकरण आवश्यक छ।

आत्मचिन्तन पूर्वाग्रह हटाउने शक्तिशाली विधि हो।
आफैँलाई सोध्न सकिने प्रश्नहरू:

• मेरो टिप्पणी उचित छ ?
• यसले कसैलाई चोट पुर्‍याउँछ ?
• यो निष्पक्ष हो ?

यी प्रश्नहरूले सोचाइलाई सुधार्छ।

कसरी व्यवहारमा उतार्ने ?

• फरक विचार भएका व्यक्तिसँग सम्मानजनक कुराकानी गर्ने
• थोरै बोल्ने, धेरै सुन्ने
• तर्क गरेर “जित्ने” होइन—बुझ्ने प्रयास गर्ने
• सामाजिक सञ्जालमा देखिने जातिवाद, लिङ्गभेद, घृणा—यीका विरुद्ध आवाज उठाउने

चुप बस्नु मात्र सहिष्णुता होइन।
अन्यायको विरोध गर्नु पनि सहिष्णुताको अंग हो।

समुदायमा के गर्न सकिन्छ ?

नेताहरू वा समुदायहरूले

• विविधता झल्किने सांस्कृतिक कार्यक्रम,
• ‘अचेतन पूर्वाग्रह’ विषयक कार्यशाला,
• अन्तरधार्मिक संवाद
  जस्ता कार्यक्रम गरेर सहिष्णुता दिवस मनाउन सक्छन्।

मिडिया साक्षरताको कार्यक्रमले पनि
यस विषयमा नयाँ बुझाइ दिन सक्छ।

अन्तिम सारांश

सहिष्णुताको अर्थ केवल चुपचाप स्वीकार गर्नु होइन।
यो समझ, सम्मान र समावेशी समाज निर्माणतर्फको सक्रिय कदम हो।
अन्तर्राष्ट्रिय सहिष्णुता दिवसले हामीलाई यसै दिशातिर जान प्रेरित गर्छ।